Zasady alarmowania służb oraz rola centrum zarządzania kryzysowego w systemie bezpieczeństwa

Zasady alarmowania służb oraz rola centrum zarządzania kryzysowego w systemie bezpieczeństwa

Zarządzanie kryzysowe jest kluczowym elementem budującym bezpieczeństwo narodowe
kraju. Opiera się ono na działalności organów administracyjnych, natomiast jego celem jest
zapobieganie sytuacjom kryzysowym, którymi nazywa się pewne stany, charakteryzujące się
narastającą niepewnością, destabilizacją i napięciem społecznym. Sytuacje kryzysowe
stwarzają zagrożenie życia, zdrowia, integralności terytorialnej, mienia, środowiska,
dziedzictwa kulturowego oraz infrastruktury krytycznej . Reagowanie kryzysowe, a więc
element zarządzania kryzysem, jest kategorią dynamicznie się rozwijającą, należącą do
strategicznych działań bezpieczeństwa. Za jego istotę uznaje się opanowanie w połączeniu
z
wyeliminowaniem możliwych przyczyn potencjalnego odnowienia się kryzysu w
przyszłości. W związku z niezaprzeczalnym faktem, jakim jest wzrost zagrożeń kryzysowych
o najróżniejszym charakterze (militarnym, cywilnym), rośnie zainteresowanie konceptami
zarządzania
kryzysowego oraz potrzeba permanentnego jego polepszania.
Zarządzanie kryzysowe to działalność organów administracji publicznej będącej elementem
kierowania bezpieczeństwem narodowym, która polega na zapobieganiu sytuacjom
kryzysowym, przygotowaniu do przejmowania nad nimi kontroli w drodze zaplanowanych
działań, reagowaniu w przypadku wystąpienia sytuacji kryzysowych, usuwaniu ich skutków,
oraz odtwarzaniu zasobów i infrastruktury krytycznej. Zarządzanie jest procesem
decydowania, który składa się z trzech faz: – pozyskiwania, – gromadzenia, – przetwarzania i dystrybucji informacji.
Działania zarządzania kryzysowego polegają na niedopuszczaniu do powstania sytuacji,
które wpływają lub mogą wpływać negatywnie na stan bezpieczeństwa społeczeństwa oraz
jego mienia, jak również środowiska, a także sytuacji, które ograniczają w jakimś stopniu
funkcjonowanie właściwych organów administracji publicznej z powodu nieposiadania
odpowiednich środków bądź sił. Częścią zarządzania kryzysowego jest również odtwarzanie
systemów oraz obiektów (elementów niezbędnych dla bezpieczeństwa państwa i obywateli),
które są niezastąpione dla funkcjonowania organów administracji publicznej, przedsiębiorstw
i instytucji. Systemy te budują infrastrukturę krytyczną, w skład której wchodzą: – zapotrzebowania w energię, – surowce energetyczne i paliwa, – systemy łączności, – systemy finansowe, – sieci teleinformatyczne, – systemy ochrony zdrowia i zaopatrzenia w wodę, – systemy transportowe, – ratownicze, – systemy ogólnie określane, jako zapewniające ciągłość działania administracji
publicznej, – systemy produkcji, składowania, przechowywania i stosowania substancji chemicznych
i promieniotwórczych (np. rurociągi substancji niebezpiecznych).
Każdy szczebel reagowania kryzysowego i każda płaszczyzna jego zarządzania ma
określone swoje zadania. Z zakresu ochrony infrastruktury kryzysowej zadaniami są: – zbieranie i przetwarzanie informacji na temat jej zagrożeń,

• tworzenie a następnie realizowanie procedur na wypadek wystąpienia zagrożeń dla
  infrastruktury krytycznej, – odtwarzanie infrastruktury krytycznej, – współdziałanie administracji publicznej z właścicielami oraz posiadaczami samoistnymi i
  zależnymi obiektów, – instalacji czy urządzeń infrastruktury krytycznej w zakresie jej ochrony.
  Wspomniane wyżej sytuacje kryzysowe są głównym prowodyrem i podstawą istnienia
  zarządzania kryzysowego. Zaliczamy do nich: – kryzys fizjologiczny, – psychologiczny, – społeczny, – ekologiczny, – ekonomiczny, – polityczny, – polityczno – militarny.
  Zagrożenia wynikające z owych kryzysowych sytuacji podzielić można na:

1. Katastrofy naturalne,
2. Katastrofy techniczne,
3. Inne.
   Do katastrof naturalnych zaliczyć należy powodzie (zarówno te opadowe, jak i roztopowe),
   silne wiatry, takie jak huragan oraz pozostałe anomalie pogodowe, ponadto epidemie, plagi
   zwierzęce, ruchy tektoniczne, skutkujące na przykład osuwaniem się ziemi.
   Do katastrof technicznych należą pożary, awarie gazowe, awarie i wypadki z użyciem
   środków toksycznych, awarie i wypadki związane z radiacją, katastrofy budowlane
   i komunikacyjne oraz awarie urządzeń infrastruktury technicznej.
   Do ostatniej kategorii zaliczają się akty terroryzmu, takie jak podkładanie ładunków
   wybuchowych, a także ogólnie pojmowany terroryzm, jako działalność zorganizowanej grupy
   ludzi, itp..
   Zarządzanie
   kryzysowe
   realizowane
   jest
   na zasadzie zbieżności dążeń
   z bezpieczeństwem narodowym. Dla obu tych kategorii kluczowym dla sukcesu jest
   przygotowanie odpowiednich struktur, aby móc skutecznie działać, co w efekcie prowadzi do
   prawidłowego i pożądanego funkcjonowania. Każdy obywatel jako jednostka współtworząca
   całość – państwo – ma prawo oczekiwać sprawnego kierowania systemem zarządzania
   kryzysowego, a co za tym idzie tworzenia poczucia bezpieczeństwa, które jest niezbędne dla
   egzystencji. Zarządzanie kryzysowe powinno spełniać się jako ocena potencjalnych
   zagrożeń, konstruować warunki do podejmowania właściwych reakcji, zmniejszać i
   ograniczać efekty wystąpienia zagrożenia, jak również podejmować właściwe działania –
   reakcje i odtwarzać to, co zostało przez sytuacje kryzysowe zniszczone. Żaden jednakże
   system nie zapewni całkowitej i permanentnej jego sprawności, dlatego też niezbędne jest
   nieustanne ulepszanie go w oparciu do zdobywaną wiedzę na temat zagrożeń oraz
   najlepszych sposobów radzenia sobie z nimi.
   Osoby kierujące działaniami, których celem jest zapobieganie skutkom klęski żywiołowej
   (wójt, starosta, wojewoda lub ich pełnomocnicy), postępują przy pomocy gminnego,
   powiatowego lub wojewódzkiego zespołu reagowania kryzysowego oraz Rządowego
   Zespołu
   Koordynacji
   Kryzysowej.
   Działając
   na
   podstawie
   Ustawy
   o zarządzaniu kryzysowym z dnia 26 kwietnia 2007 r., wojewoda i starosta mają obowiązek
   wykonywać przypisane im zadania przy pomocy zespołu zarządzania kryzysowego
   odpowiednio – wojewódzkiego i powiatowego, natomiast wójt koordynuje działalnie
   krajowego systemu ratowniczo – gaśniczego na obszarze gminy.
   Krajowy Rada Ministrów, Prezes Rady Ministrów Rządowy Zespół Zarządzania
   Kryzysowego Rządowe Centrum Bezpieczeństwa.
   Resortowy Minister kierujący działem administracji rządowej, Kierownik organu centralnego
   Zespół Zarządzania Kryzysowego (ministerstwa, urzędu centralnego) Centrum Zarządzania
   Kryzysowego (ministerstwa, urzędu centralnego).
   Wojewódzki Wojewoda Wojewódzki Zespół Zarządzania Kryzysowego Wojewódzkie
   Centrum Zarządzania Kryzysowego.
   Powiatowy Starosta powiatu Powiatowy Zespół Zarządzania Kryzysowego Powiatowe
   Centrum Zarządzania Kryzysowego.
   Gminny Wójt, Burmistrz, Prezydent miasta Gminny Zespół Zarządzania Kryzysowego Mogą
   być tworzone (nie ma obowiązku tworzenia) gminne (miejskie) centra zarządzania
   kryzysowego.
   Ustawa o zarządzaniu kryzysowym z dnia 26 kwietnia 2007 r. określa, iż na terytorium
   Rzeczypospolitej Polskiej zarządzanie kryzysowe sprawowane jest przez Radę Ministrów, a
   w sytuacjach niecierpiących zwłoki – ministra właściwego. Z najwyższym
   i centralnym – szczeblem krajowym, współpracuje Rządowe Centrum Bezpieczeństwa.
   Jest to państwowa jednostka budżetowa, której zadaniem jest określanie zagrożeń w oparciu
   o tzw. „ośrodki kryzysowe”, jak również tworzenie najwłaściwszych rozwiązań pojawiających
   się w sytuacjach kryzysowych. Ponadto Rządowe Centrum Zagrożeń odpowiada za
   koordynowanie przepływu informacji o zagrożeniach, tworzenie katalogu potencjalnych
   zagrożeń, monitorowanie ich, współpracuje także z NATO i Unią Europejską w ramach
   zarządzania kryzysowego . Na poziomie krajowym organem opiniodawczo – doradczym jest
   Rządowy Zespół Zarządzania Kryzysowego, do zadań którego należą: – przygotowywanie propozycji użycia sił i środków niezbędnych do opanowania sytuacji
   kryzysowych; – doradzanie w zakresie koordynacji działań organów administracji rządowej, instytucji
   państwowych i służb w sytuacjach kryzysowych; – opiniowanie sprawozdań końcowych z działań podejmowanych w związku
   z zarządzaniem kryzysowym; – opiniowanie potrzeb w zakresie odtwarzania infrastruktury lub przywrócenia jej
   pierwotnego charakteru; – opiniowanie i przedkładanie Radzie Ministrów Krajowego Planu Zarządzania
   Kryzysowego; – opiniowanie projektu zarządzenia Prezesa Rady Ministrów, o którym mowa w art. 7 ust.4.
   Centrum Zarządzania Kryzysowego pełni bardzo istotną funkcję ośrodka łączności
   oraz koordynatora służb, które swoją działalnością składają się na tworzenie
   bezpieczeństwa państwa. Do kluczowych zadań Centrum Zarządzania Kryzysowego
   należą obowiązki związane z pełnieniem całodobowych dyżurów, czynności związane z
   zarządzaniem informacjami na temat sytuacji nadzwyczajnych, podejmowanie działań
   adekwatnych
   i właściwych do sytuacji kryzysowych, kooperacja z Centrami Zarządzania Kryzysowego
   organów administracji publicznej, kontrola systemów alarmowania i wykrywania, jak
   również systemu wczesnego ostrzegani ludzi. Ponadto Centrum Zarządzania
   kryzysowego odpowiedzialne jest za pozyskiwanie informacji oraz raportowanie sytuacji
   i prognozowanych zagrożeń, współdziałanie z podmiotami realizującymi monitoring
   środowiska, a także z podmiotami prowadzącymi akcje ratownicze, poszukiwawcze oraz
   humanitarne, dokumentowanie swoich działań oraz zbieranie danych i współpraca w tym
   zakresie z innymi wydziałami Urzędu, administracją samorządową, administracją
   zespoloną i niezespoloną oraz innymi służbami, inspekcjami i organizacjami
   pozarządowymi.
   Szczebel wojewódzki – wojewoda – prowadzenie monitoringu, planowanie, reagowanie
   i pozbywanie się konsekwencji zagrożeń na terenie województwa, – realizowanie zadań
   dotyczących planowania cywilnego, – administrowanie, planowanie i prowadzenie
   szkoleń, ćwiczeń i treningów z zakresu zarządzania kryzysowego, – wnioskowanie o
   użycie Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej, – wykonywanie przedsięwzięć
   wynikających z dokumentów planistycznych, – profilaktyka i usuwanie następstw zdarzeń
   terrorystycznych, planowanie zadań z zakresu ochrony infrastruktury krytycznej.
   Szczebel powiatowy – starosta – prowadzenie monitoringu, planowanie, reagowanie i
   pozbywanie się konsekwencji zagrożeń na terenie powiatu, – realizacja zadań z zakresu
   planowania cywilnego, administrowanie, – planowanie i prowadzenie szkoleń, ćwiczeń i
   treningów z zakresu zarządzania kryzysowego, – realizacja przedsięwzięć planu
   operacyjnego powiatów i miast na prawach powiatu, – profilaktyka i usuwanie następstw
   zdarzeń terrorystycznych, planowanie zadań z zakresu ochrony infrastruktury krytycznej.
   Szczebel gminny – wójt, burmistrz, prezydent miasta – prowadzenie monitoringu,
   planowanie, reagowanie i pozbywanie się konsekwencji zagrożeń na terenie gminy, – realizacja zadań z zakresu planowania cywilnego, – administrowanie, planowanie i
   prowadzenie szkoleń, ćwiczeń i treningów z zakresu zarządzania kryzysowego, – realizacja przedsięwzięć wynikających z planu operacyjnego funkcjonowania gmin i
   gmin o statusie miasta, – profilaktyka i usuwanie następstw zdarzeń terrorystycznych, – organizacja i realizacja zadań z zakresu ochrony infrastruktury krytycznej.
   Zasadność funkcjonowania systemu zarządzania kryzysowego opiera się na jego
   fazach, które są niezbędne dla skutecznego działania administracji publicznej na tej
   płaszczyźnie. Czynności podejmowanie na rzecz zarządzania kryzysowego powinny być
   podejmowane w odpowiednim momencie, na tyle wcześnie by móc przeciwdziałać
   sytuacjom kryzysowym. Różnorodność metod postępowania wykształciła potrzebę
   powstania czterech faz reagowania kryzysowego, zależnych od takich czynników jak
   potencjalność zagrożenia czy potrzeba usunięcia jego skutków. Fazy te odnoszą się do
   wszelkich działań, celem których jest likwidacja zagrożeń, gotowość na ich potencjalne
   wystąpienie, odpowiednią reakcję, jak również czynności wznawiające stan sprzed
   niebezpieczeństwa.
   .
   Kompleksowe działanie w fazie zapobiegania, przygotowania, reagowania
   i
   odbudowy stwarza odpowiednie warunki do kierowania strukturami rządowymi
   i strukturami samorządu terytorialnego. Pierwszą fazą jest zapobieganie. Na tym etapie
   ważne jest zauważanie – wychwytywanie potencjalnych zagrożeń, a następnie
   wyeliminowanie ich lub zmniejszenie, tak aby nie doszło do powstania sytuacji
   kryzysowej. Zadaniem kluczowym jest w tym miejscu monitorowanie, analizowanie oraz
   przewidywanie progresu zdarzeń w odniesieniu do możliwości pojawienia się
   niebezpieczeństwa. Faza zapobiegania w zarządzaniu kryzysowym wykonywana jest na
   szczeblu samorządowym, wojewódzkim i centralnym i posiada cele podobne do dążeń
   systemu kierowania bezpieczeństwem narodowym. Koleją fazą jest reagowanie, będące
   ogółem przedsięwzięć związanych z przygotowaniem do prowadzenia działań podczas
   występowania sytuacji kryzysowej. Na tym etapie opracowuje się plany reagowania
   kryzysowego, które określają zadania, czas i miejsce podejmowanych działań. Organy
   administracji publicznej realizują w tej fazie gotowość do efektywnego działania przy
   pomocy posiadanych środków i sił. Trzecią fazą jest reagowanie w sytuacji kryzysowej.
   Reagowanie następuje po fakcie wystąpienia jakiegoś zagrożenia i w oparciu o nie.
   Zaplanowane wcześniej działania są realizowane tu poprzez natychmiastowe
   uczestnictwo w oparciu o pewne procedury i zadania. Reagowanie ma likwidować
   niebezpieczeństwo, aby móc w jak największym stopniu zminimalizować jego skutki.
   Faza ta koreluje z fazą przygotowawczą, gdyż jest sprawdzianem efektywności realizacji
   zadań zarządzania kryzysowego części preparacyjnej. Dla sprawności przebiegania
   owej fazy i dla jej sukcesu niezwykle istotna jest dyscyplina przebiegu informacji,
   przewidywanie zdarzeń oraz skutków podejmowanych decyzji. Ostatnia faza polega na
   usuwaniu skutków sytuacji kryzysowej, jak również odtwarzaniu zasobów infrastruktury
   krytycznej. Faza ta ma trwać dopóki nie odbudowane zostaną wszystkie systemy.
   Odbudowa polega na działaniach ratowniczych i zapewnieniu pomocy dla
   poszkodowanych w początkowym stadium jej trwania, jako na działaniach de facto
   najistotniejszych dla zdrowia i życia. Realizowane jest to poprzez dostarczanie żywności,
   lokum
   oraz
   wsparcia
   psychologicznego.
   Ponadto
   i uzupełniane siły i środki użyte w akcjach ratowniczych .
   odtwarzane
   są