Organizacja stanowiska pracy

Ergonomia pracy

Organizacja stanowiska pracy
Z ergonomicznego punktu widzenia, wszystkie prace biurowe, niezależnie od ich
merytorycznych celów, można scharakteryzować jako prace umysłowe, wykonywane w
pozycji siedzącej.
Pozycja ta daje dobrą stabilizację dla precyzyjnej pracy rąk, skutkuje niewielkim kosztem
energetycznym wykonywanych czynności, gdyż nie angażuje dużych grup mięśni. W tym
kontekście praca biurowa jest określana jako lekka. Jednak praca ta, zwłaszcza wykonywana
w nieodpowiednich warunkach, może stać się źródłem wielu uciążliwości prowadzących do
pogorszenia stanu zdrowia i ogólnej kondycji fizycznej lub psychicznej pracownika, a w
konsekwencji
również
znacznego
spadku
wydajności
pracy.
Podstawowe czynniki uciążliwe, mogące występować na stanowiskach pracy biurowej to:
o obciążenia mięśniowo-szkieletowe
Pozycja siedząca utrzymywana długotrwale podczas pracy może stać się
uciążliwa. Konsekwencją unieruchomienia jest niekorzystne obciążenie
kręgosłupa (wzrost ciśnienia krążków), statyczne obciążenie mięśni tułowia i
pleców, które sprzyja tworzeniu się nieprawidłowych krzywizn kręgosłupa.
Zaburzenia krążenia w obrębie ud mogą wynikać ze zbyt wysokiego siedziska
i
nieprawidłowo ukształtowanej krawędzi płyty siedziska. Jak podaje wiele
źródeł literaturowych, dolegliwości układu mięśniowo-szkieletowego u osób
wykonujących prace w pozycji siedzącej obejmują ok. 35% tej populacji
pracowników.
jej
Obciążenie statyczne może wynikać z utrzymywania jednej pozycji, bez
możliwości
zmiany na inną, przez 70% czasu pracy.
Brak aktywności fizycznej powoduje spowolnienie procesów fizjologicznych.
Wśród nich spowolnienie krążenia, spłycenie oddechu może być przyczyną
niedotlenienia, przejawiającego się znużeniem, zmniejszeniem wydolności
fizycznej i umysłowej.
o stres
Praca rutynowa jest często monotonna, co powoduje znużenie, dużą ilość
popełnianych błędów, brak zaangażowania w pracę. Z kolei intensywnej pracy
umysłowej, wykonywanej często pod presją czasu i w warunkach napięć
między pracownikami i pracodawcami towarzyszy stres, powodując zmęczenie,
bóle głowy, frustracje, wypalenie.
o niewłaściwe oświetlenie
Intensywna praca wzrokowa w nieodpowiednich warunkach oświetlenia może
powodować lub pogłębiać zmęczenie.
o hałas
Hałas w pomieszczeniach pracy biurowej emitowany przez kserokopiarki,
telefony, faksy, najczęściej nie występuje w natężeniach, które powodowałoby
uszkodzenia narządu słuchu, ma charakter przeszkadzający.
o szkodliwe substancje chemiczne
o nieodpowiednia wentylacja
o obciążenie termiczne
Aby uniknąć uciążliwości lub przynajmniej ograniczyć zakres ich oddziaływania na
pracowników warto stosować podstawowe zasady oceny i kształtowania warunków
pracy w biurze
Jednym z ważnych elementów działań zmierzających do oceny ryzyka zawodowego są
systematyczne przeglądy warunków pracy. Polecanymi narzędziami do analizy i oceny
warunków pracy biurowej są listy kontrolne, uwzględniające wymagania wymienionych wyżej
uregulowań prawnych i normalizacyjnych z tego zakresu.
Zgodnie z zaleceniami, analizie powinny być poddawane wszystkie ważne z punktu widzenia
bezpieczeństwa i ergonomii elementy stanowisk pracy w celu ich poprawy, tak aby warunki
pracy gwarantowały:
o dostatecznie przestronne pomieszczenia dla pracowników, wydzieloną
przestrzeń dla klientów, wystarczająca przestrzeń na biurku na dokumenty i
komputer, bezpieczne drogi komunikacyjne
o odpowiadające wymaganiom wyposażenie w narzędzia pracy (sprzęt
komputerowy, drukarki, kserokopiarki, faksy, oprogramowanie)
o właściwe wyposażenie w meble – zwłaszcza ergonomiczne siedziska, ważne
dla pracy siedzącej
o prawidłowe warunki równomiernego oświetlenia pomieszczeń i pola pracy (np.
brak odbić na ekranie monitora) zapewniające pracę nie prowadząca do
nadmiernego zmęczenia wzroku, co jest szczególne istotne przy intensywnej
pracy wzrokowej z monitorem
o niski poziom hałasu, zgodny z normami hałasu dla pracy umysłowej
o temperaturę i wilgotność pomieszczeń zapewniające komfort cieplny
Przedmiotem wnikliwej analizy i oceny powinny być: analiza pozycji, czynności pracy
i
ręcznych prac transportowych, z punktu widzenia obciążenia układu kostno-mięśniowego.
Konieczna jest ocena czasu przyjmowania pozycji wymuszonych, prac powtarzalnych., masy,
drogi
i
sposobu
przenoszenia
materiałów.
Przedmiotem analizy powinny również być czynniki psychospołecznego środowiska pracy,:
monotonia, obciążenie psychiczne, stres spowodowany organizacją pracy biurowej,
stosunkami międzyludzkimi i sposobem zarządzania.
Wymagania dotyczące pomieszczeń
Pomieszczenia pracy są to pomieszczenia przeznaczone na pobyt pracowników w celu
wykonywania pracy.
Pomieszczenia te i ich wyposażenie powinny zapewniać pracownikom bezpieczne i
higieniczne warunki pracy. W szczególności powierzchnia pomieszczeń pracy i ich wysokość
powinny być dostosowane do rodzaju wykonywanej pracy, stosowanych technologii oraz
czasu przebywania pracowników w tych pomieszczeniach.
zajętej
Na każdego z pracowników jednocześnie zatrudnionych w pomieszczeniach stałej pracy (tj.
tych, w których pracownicy przebywają powyżej 4 godzin) powinno przypadać co najmniej
13 m3 wolnej objętości pomieszczenia oraz co najmniej 2 m2 wolnej powierzchni podłogi
(nie
przez
maszyny
i
inne
wyposażenie
stanowisk
pracy).
Wysokość pomieszczeń stałej pracy nie może być mniejsza niż 3 m w świetle jeżeli w
pomieszczeniach tych nie występują czynniki szkodliwe dla zdrowia.
Dopuszcza się obniżenie wysokości tych pomieszczeń do 2,5 m w świetle jeżeli:
o w pomieszczeniu zatrudnionych jest nie więcej niż 4 pracowników, a na
każdego przypada co najmniej po 15 m3 wolnej objętości pomieszczenia
o przy pracach w pomieszczeniu usługowym lub produkcyjnym drobnej
wytwórczości mieszczącym się w budynku mieszkalnym nie występują pyły lub
substancje szkodliwe dla zdrowia, hałas nie przekracza dopuszczalnych
wartości poziomu dźwięku w budynkach mieszkalnych (określonych w polskich
normach), a na jednego pracownika przypada co najmniej 15 m3 wolnej
objętości pomieszczenia.
Wysokość pomieszczeń, w których pracownicy przebywają jedynie od 2 do 4 godzin w ciągu
doby, nie może być mniejsza niż 2,2 m.
Pomieszczenia pracy powinny być oświetlone światłem dziennym oraz światłem elektrycznym
(spełniającym
wymagania
określone
w
polskich
normach).
Okna w pomieszczeniach pracy powinny być wyposażone w odpowiednie urządzenia
eliminujące nadmierne operowanie promieni słonecznych padających na stanowiska pracy.
W pomieszczeniach pracy należy utrzymywać temperaturę nie niższą niż 18°C oraz zapewnić
odpowiednią wentylację lub klimatyzację (urządzenia wentylacji mechanicznej powinny być
tak instalowane, aby strumień powietrza nie był kierowany bezpośrednio na stanowiska pracy).
Organizacja przestrzenna stanowisk pracy biurowej
Organizacja przestrzenna stanowisk pracy biurowej powinna być dostosowana do charakteru
i wymagań wykonywanej pracy.
o Jeżeli jest to praca prosta, rutynowa, o zautomatyzowanym toku, wymagająca
stałej łączności między stanowiskami, wówczas dobrym rozwiązaniem
będzie pomieszczenie wielkoprzestrzenne – najlepiej, w miarę komplikacji
zadań, podzielone na strefy pracy grupowej, czy boksy biurowe.

Jest to rozwiązanie stwarzające największą swobodę w organizacji stanowisk
pracy. W dużych pomieszczeniach przestrzeń może być zagospodarowana w
zależności od aktualnych potrzeb, może być też podzielona na mniejsze boksy
niepełnymi, ruchomymi ściankami działowymi. Stwarza to możliwość
maksymalnego wykorzystania przestrzeni, swobodnego kształtowania liczby
stanowisk i stosowania różnych rozwiązań organizacyjnych zgodnych z
technologią pracy biurowej, z obiegiem dokumentów.
Taka koncepcja pomieszczeń pracy sprzyja dobrej organizacji pracy
zespołowej i dyscyplinie pracy, jest dobra w przypadku pracy rutynowej.
Zaspokaja również potrzebę kontaktów socjalnych, co jest pożądane,
przeciwdziała bowiem monotonii i znużeniu, które są szczególnie dotkliwym
ubocznym skutkiem pracy rutynowej. Monotonia i nuda działają niekorzystnie
nie tylko na zdrowie psychiczne pracownika, ale i na wydajność pracy.
Skutecznym sposobem przeciwdziałania monotonii jest urozmaicenie
organizacji pracy przez rotacyjne wykonywanie zadań (tam, gdzie to możliwe),
czy przerwy w pracy.
Koncepcja wielkoprzestrzenna biur nie stwarza jednak dobrych warunków do
pracy koncepcyjnej i utrudnia utrzymanie dobrych warunków środowiska
pracy.
Zapewnienie w dużej hali optymalnych, materialnych warunków pracy, a
zwłaszcza: – dobrej wentylacji (klimatyzacji)

• efektywnego wytłumiania hałasu przy wielu źródłach dźwięku – właściwego oświetlenia w pomieszczeniach podzielonych na boksy
  jest trudne i kosztowne.
  Tam, gdzie w pracy biurowej występuje przewaga pracy twórczej i
  koncepcyjnej,
  korzystniejsze
  z
  ergonomicznego
  punktu
  widzenia
  są pomieszczenia indywidualne, nie większe niż na 3 stanowiska pracy, a
  wielkoprzestrzenna koncepcja organizacji stanowisk pracy nie jest korzystna, a
  przeciwnie – utrudnia wykonanie pracy.
  W pracach wymagających wysokich kwalifikacji i samodzielności działania
  korzystna jest stabilizacja stanowisk roboczych i zespołów. Wymaga to
  dbałości ze strony pracodawców o stworzenie dobrego środowiska
  psychospołecznego, odpowiadającego potrzebom samodzielnej, koncepcyjnej
  pracy.
  Pracownicy koncepcyjni lepiej czują się i wydajniej pracują w pomieszczeniach
  wydzielonych, czy w pomieszczeniach indywidualnych. Jest to w odczuciu
  pracowników system bardziej przyjazny, daje poczucie dużego komfortu
  psychicznego, co z kolei podnosi motywację do pracy i odpowiedzialność za
  jakość jej wykonania.
  Podstawowym kryterium, które określa wymaganą wielkość przestrzeni w
  pomieszczeniach pracy jest konieczność zapewnienia odpowiedniej ilości i
  jakości powietrza do oddychania. W związku z tym, pomieszczenie pracy musi
  mieć kubaturę odpowiednią dla ilości pracujących w niej osób. Przepisy
  określają minimalną powierzchnię pomieszczenia i jego wysokość.
  Układ przestrzenny elementów wyposażenia stanowisk powinien zapewnić
  bezkolizyjne dojście i przemieszczanie się pracowników w miejscu pracy.
  Szerokość przejścia w biurach powinna być nie mniejsza niż 60 cm, a przy
  ruchu dwukierunkowym 100 cm; minimalna wysokość 200 cm.
  Ze względów na bezpieczeństwo poruszania się podłoga powinna być równa,
  o powierzchni zabezpieczającej przed poślizgiem, bez luźno leżących
  przedmiotów, kabli itp.
  Dojścia i stanowiska pracy, na których są zatrudnione osoby niepełnosprawne
  powinny być dostosowane do ich potrzeb i możliwości wynikających ze
  zmniejszonej sprawności.
  W biurach, w których przyjmowani są interesanci powinna być wydzielona
  powierzchnia na poczekalnie dla klientów.
  Przestrzeń stanowiska pracy
  Przestrzeń stanowiska to przede wszystkim pole pracy: powierzchnia dla materiałów,
  narzędzi, i wolna przestrzeń pozwalająca na swobodę ruchu rąk przy wykonywaniu czynności.
  Przestrzeń stanowiska powinna być wydzielona w sposób, który stwarza poczucie posiadania
  „własnego miejsca”.

Rozmieszczenie elementów potrzebnych do pracy powinno być komfortowe, w optymalnym zasięgu obu rąk.
Podstawowe kryterium to dystans zasięgu maksymalnego rąk. Praktycznie można sprawdzić rozmieszczenie narzędzi i materiałów zakreślając na blacie (albo w przestrzeni stanowiska) zasięg wyprostowanych kończyn górnych. Przekroczeniu tej granicy zawsze towarzyszy niekorzystne pochylenie tułowia. Sytuacja taka może być akceptowana tylko wtedy, gdy występuje rzadko, jest krótkotrwała i dotyczy czynności pomocniczych. Praca ciągła o dużym nasileniu powinna się odbywać w polu optymalnego zasięgu rąk, którego granica jest zakreślana przy przedramionach zgiętych pod kątem prostym.

Sprawdź:

1. Czy materiały narzędzia są łatwo dostępne, bez pochylania lub skrętu tułowia ?
   Aby uniknąć pozycji wymuszonych elementy pracy powinny być lokalizowane przynajmniej w granicach zasięgu maksymalnego rąk (głębokość w płaszczyźnie blatu: 50 cm, w kierunkach bocznych: 60 cm). Standardowe wymiary stołu biurowego: szerokość 150 cm, głębokość 75 cm.
2. Czy rozległość pola pracy jest dostosowana do możliwości obsługi z jednego miejsca ?
   Przemieszczanie się pracownika jest rezultatem nadmiernej rozległości pola pracy przekraczającej zasięg maksymalny (szczególnie w kierunkach bocznych). Może być akceptowane, jeśli konieczność zmiany miejsca występuje sporadycznie.
3. Czy można łatwo sięgać po materiały i narzędzia, bez podnoszenia rąk powyżej barku?
   Sięganie powyżej barku (87 cm dla kobiet i 94 cm dla mężczyzn) jest nie wskazane. Sytuacja taka może być akceptowane tylko dla krótkotrwałych i rzadkich czynności.

4.Czy obserwacja pola pracy jest łatwa?

Elementy podlegające kontroli wizualnej powinny znajdować się w odpowiednim dystansie i pod odpowiednim kątem widzenia. Ignorowanie tych zaleceń może powodować przyjmowanie pozycji wymuszonych. Normalny zakres kątowy widzenia wynosi 300. W płaszczyźnie pionowej linia patrzenia jest nachylona pod kątem 10 – 150. Preferowane kąty i dystanse przedstawiono na szkicu sytuacyjnym.
Czy są używane podpórki dla zwiększenia komfortu i precyzji pracy rąk ?
W niektórych pracach wskazane jest stosowanie podpórek dla przedramienia lub/i nadgarstka. Podpórki stabilizują pozycję ręki, zwiększają precyzję oraz komfort wykonywanych czynności

Pod komputer powinna być przeznaczona osobna przestrzeń. Na stanowiskach pracy, na których komputer jest głównym środkiem pracy, powinno znajdować się dodatkowa powierzchnia (biurko) przeznaczona na dokumenty, prace odręczne. Przestrzeń pracy jest aranżowana za pomocą elementów wyposażenia stanowiska: stołów, siedzisk, szafek, regałów, ścianek. Rynek oferuje szeroki asortyment systemów mebli biurowych, z których można tworzyć stanowiska o różnej konfiguracji przestrzennej dostosowanej do funkcji.