Stworzenie jednolitego i zwartego systemu kierowania państwem w wyższych
stanach gotowości obronnej było ważnym wyzwaniem dla naszego kraju. Nasze
geostrategiczne położenie w Europie wymusza wprost od nas zbudowanie systemu
obrony państwa, który w sposób realny pozwoli na rozwinięcie w przypadku
zagrożenia lub wojny całego potencjału obronnego państwa i pokierowania nim.
Musimy pamiętać, że jesteśmy wschodnim „buforem” paktu NATO oraz Unii
Europejskiej, dlatego Polska jest w sytuacji szczególnego i zwiększonego ryzyka
napaści ze strony niektórych państw wschodnich.
Stałe dyżury są pojęciem uniwersalnym i występują w różnorodnych instytucjach. Na
podstawie art. 18 ust. 1 i 3 ustawy z dnia 21 listopada 1967 r. o
powszechnym obowiązku obrony Rzeczypospolitej Polskiej (Dz.U. z 2017 r. poz.
1430), w związku z § 8 ust. 2 pkt 2 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 21
września 2004 r. w sprawie gotowości obronnej państwa (Dz. U. Nr 219, poz. 2218),
organizuje się, uruchamia i nadzoruje funkcjonowanie systemu stałych dyżurów w
instytucjach administracji rządowej oraz samorządu terytorialnego jako jednego z
ważnych elementów systemu kierowania państwem.
Celem organizacji stałego dyżuru jest zapewnienie ciągłości przekazywania
decyzji organów upoważnionych do uruchamiania realizacji zadań ujętych w „Planie
Reagowania Obronnego Rzeczypospolitej Polskiej”, o którym mowa w § 5 ust. 1 pkt 1
rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 15 czerwca 2004 r. w sprawie warunków i
trybu planowania i finansowania zadań wykonywanych w ramach przygotowań
obronnych państwa przez organy administracji rządowej i organy samorządu
terytorialnego (Dz. U. Nr 152, poz. 1599 z 2007 r. oraz Nr 197, poz. 1426), poprzez:
- Uruchamianie, w warunkach wystąpienia zagrożenia bezpieczeństwa
państwa, procedur związanych z podwyższaniem gotowości obronnej państwa; - Przekazywanie decyzji upoważnionych organów w sprawie uruchomienia
określonych zadań wynikających z wprowadzania wyższych stanów gotowości
obronnej państwa oraz przekazywanie właściwym organom informacji o stanie sił
uruchamianych podczas podwyższania gotowości obronnej państwa.
System stałego dyżuru przygotowuje kierownik jednostki organizacyjnej w siedzibie
tej jednostki oraz w zapasowych miejscach pracy ( ZMP).
W przypadku wprowadzenia wyższych stanów gotowości obronnej państwa, zgodnie
z rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 21 września 2004 r. w sprawie gotowości
obronnej państwa, system stałego dyżuru uruchamiany jest obligatoryjnie w
ministerstwach oraz w wyznaczonych urzędach, w celu realizacji zadań określonych
w tym rozporządzeniu.
W związku z różnorodnymi interpretacjami tego tematu należało by ujednolicić
pewne procedury.
Miejsce stałych dyżurów w systemie obronnym państwa.
Chcąc
omówić
organizowanie,
uruchamianie,
funkcjonowanie
oraz
kontrolowanie systemu stałych dyżurów należało by je najpierw umiejscowić w
systemie obronnym państwa.
System
Obronny
Państwa
to
skoordynowany
wewnętrznie
zbiór
elementów organizacyjnych, ludzkich i materiałowych wzajemnie powiązanych i
działających na rzecz obrony państwa.
Omawiając elementy Systemu Obronnego Państwa (SOP) musimy również zapoznać
się ze stanami gotowości obronnej państwa, jako elementów powiązanych ze sobą.
Rozporządzenie Rady Ministrów z 21 września 2004 r. określiło stany gotowości
obronnej państwa na stany: – stałej gotowości obronnej państwa, – gotowości obronnej państwa czasu kryzysu, – gotowości obronnej państwa czasu wojny.
gdy
nie
STAŁA GOTOWOŚĆ OBRONNA PAŃSTWA to stan utrzymywany w czasie
pokoju,
stwierdza
się
istotnych
zagrożeń
zewnętrznego
bezpieczeństwa państwa. W stanie stałej gotowości obronnej państwa są realizowane
zadania planistyczne, organizacyjne, szkoleniowe i kontrolne, mające na celu
utrzymywanie w sprawności systemu obronnego państwa;
GOTOWOŚĆ OBRONNA PAŃSTWA CZASU KRYZYSU to stan zewnętrznego
zagrożenia bezpieczeństwa państwa, wymagający uruchomienia wybranych
elementów systemu obronnego lub realizacji zadań ustalonych dla tego stanu. W
stanie gotowości obronnej państwa czasu kryzysu są realizowane zadania
zapewniające
przygotowanie
do
przeciwdziałania
zewnętrznym
zagrożeniom bezpieczeństwa państwa oraz usuwania skutków ich wystąpienia;
GOTOWOŚĆ OBRONNA PAŃSTWA CZASU WOJNY to stan odparcia
bezpośredniej zbrojnej napaści na terytorium państwa lub gdy z umów
międzynarodowych wynika zobowiązanie do wspólnej obrony przeciw agresji.
W stanie gotowości obronnej państwa czasu wojny realizuje się zadania umożliwiające
przeprowadzenie powszechnej mobilizacji, wprowadzenie stanu wojennego oraz
pełne rozwinięcie systemu obronnego państwa do odparcia agresji militarnej.
W przypadku wprowadzenia wyższych stanów gotowości obronnej państwa
realizowane są zadania które są zawarte w ”Planie Reagowania Obronnego
Rzeczypospolitej Polskiej”.
Poszczególne stany gotowości obronnej państwa można osiągać stopniowo, tzn.
przechodzić stopniowo od stałej gotowości obronnej państwa, poprzez gotowość
obronną państwa czasu kryzysu do gotowości obronnej państwa czasu wojny lub ze
stałej gotowości obronnej państwa bezpośrednio do gotowości obronnej państwa
czasu wojny z pominięciem gotowości obronnej państwa czasu kryzysu.
System obronny państwa stanowi zatem skoordynowany zbiór elementów kierowania
i elementów wykonawczych, a także realizowanych przez nie funkcji i procesów oraz
zachodzących między nimi relacji.
System obronny państwa tworzą wszystkie siły i środki przeznaczone do realizacji
zadań obronnych, odpowiednio do tych zadań zorganizowane, utrzymywane i
przygotowywane. Organizacja i funkcjonowanie systemu oparte jest na przepisach
prawa powszechnie obowiązującego, a także na postanowieniach wynikających z
umów i traktatów międzynarodowych, których Polska jest stroną.
Prezes Rady Ministrów decyzje związane z bezpieczeństwem narodowym, jako
decyzje sektorowe, wypracowane na posiedzeniu Rady Ministrów przekazuje
osobom, które z racji pełnionych funkcji tworzą elementy systemu kierowania: – ministrom, – przewodniczącym komitetów, którzy należą do Rady Ministrów, – centralnym organom administracji rządowej, – wojewodom, – kierownikom podległych oraz nadzorowanych jednostek organizacyjnych.
Ministrowie przekazują informacje : – kierownikom podległych i nadzorowanych jednostek organizacyjnych
Wojewodowie przekazują informacje : – marszałkom województw, – starostom, – wójtom, – burmistrzom, – prezydentom miast, – organom niezespolonej administracji rządowej, – kierownikom zespolonych służb, – kierownikom podległych i nadzorowanych jednostek organizacyjnych, – przedsiębiorcom, – organizacjom społecznym.
Powyżsi wykonawcy tworzą w podległych instytucjach (za wyjątkiem prywatnych
przedsiębiorców i organizacji społecznych) system stałych dyżurów (w czasie pokoju),
który zostanie uruchomiony w czasie kryzysu i będzie działał przez cały czas wojny,
aż do odwołania. Stały dyżur może być uruchomiony na polecenie wyższych
przełożonych w czasie pokoju, dla kontroli jego przygotowania do działania w
wyższych stanach gotowości obronnej państwa.
Stałe dyżury są elementem odwzorowanym z działania służb dyżurnych w wojsku,
które działają w systemie ciągłym we wszystkich stanach gotowości obronnej państwa.
Doświadczenia zebrane w tym zakresie posłużyły do zorganizowania systemu stałych
dyżurów w wyższych stanach gotowości obronnej państwa. W czasie pokoju nie ma
potrzeby, aby wszystkie instytucje posiadały takie dyżury, ponieważ nie realizują w tym
czasie pilnych zadań obronnych, związanych z wyższymi stanami gotowości obronnej
państwa. Zadania z tego zakresu można spokojnie zrealizować w godzinach pracy.
Ważne jest jednak, aby stałe dyżury były solidnie przygotowane w czasie pokoju,
systematycznie szkolone i udoskonalane do działania w czasie kryzysu oraz wojny.
Do pełnienia stałych dyżurów wyznacza na szczeblu wojewódzkim 3 trzyosobowe
zespoły zmianowe, na szczeblach niższych nie występuje kierowca, są to więc 3
dwuosobowe zespoły zmianowe. Na szczeblu wojewódzkim występują: – starszy dyżurny, – dyżurny, – kierowca – posłaniec.
Starszy dyżurny kieruje zmianą stałego dyżuru. Musi posiadać poświadczenie
bezpieczeństwa o klauzuli „ZASTRZEŻONE” ponieważ w trakcie służby będzie
korzystał z „Planu operacyjnego funkcjonowania Instytucji w warunkach zagrożenia
bezpieczeństwa państwa i w czasie wojny” w którym znajduje się tabela z
zakodowanymi zadaniami do realizacji, zaś sam plan oznaczony jest klauzulą
„ZASTRZEŻONE”.
Dyżurny jest w trakcie pełnienia służby pomocnikiem starszego dyżurnego i wykonuje
jego polecenia. Musi posiadać zezwolenie na pracę z materiałami niejawnymi o
klauzuli „ZASTRZEŻONE”. Takie uprawnienia są mu niezbędne do pracy z „Kartami
realizacji zadań operacyjnych” , które są oznaczone klauzulą „ZASTRZEŻONE”.
Kierowca – posłaniec pełni dyżur w wyznaczonym pomieszczeniu z telefonem, w
pobliżu swojego samochodu. Jego zadaniem jest w wypadku braku kontaktu z
potrzebną osobą udanie się pod wskazany wcześniej przez nią adres i przywiezienie
jej do miejsca pracy lub przekazanie jej przesłanej informacji.
Kierownik stałego dyżuru na każdym szczeblu działania jest bezpośrednio podległy
kierownikowi jednostki organizacyjnej (dyrektorowi / naczelnikowi) i odpowiada za
przygotowanie i działanie stałego dyżuru.
Zadania kierownika stałego dyżuru:
– wyznaczanie personalnie osób do zmian stałego dyżuru, – wyznaczenie miejsca pracy i odpoczynku stałego dyżuru, – zabezpieczenie stałego dyżuru w materiały i urządzenia biurowe, łączności, itp., – systematyczne szkolenie zmian stałego dyżuru.
Zadania stojące przed stałym dyżurem: – uruchamianie procedur związanych z podwyższeniem gotowości obronnej, – przekazywanie bieżących decyzji właściwego Ministra do podległych lub
nadzorowanych jednostek organizacyjnych, – przekazywanie decyzji i określonych zadań dla podległych lub nadzorowanych
jednostek organizacyjnych, wynikających z wprowadzenia wyższych stanów
gotowości obronnej.
Obsadę stałego dyżuru należy wyznaczyć spośród przygotowanego wcześniej
stanu wojennego załogi / pracowników (na czas wojny), czyli spośród 40% pozostałej
w zakładzie po ogłoszeniu mobilizacji na terenie kraju. Kompletując obsadę SD należy
pamiętać,
aby
wyznaczeni
pracownicy
mieli
poświadczenie bezpieczeństwa z dostępem do informacji niejawnych: – starszy dyżurny do „ZASTRZEŻONE”, – dyżurny do „ZASTRZEŻONYCH”.
odpowiednie
Związane jest to z pracą podczas dyżurów z dokumentami niejawnymi: – Planem operacyjnego funkcjonowania (nazwa instytucji ) w czasie pokoju,
podczas kryzysu oraz wojny – oznaczonym klauzulą „ZASTRZEŻONE”, – kartami realizacji zadań operacyjnych – oznaczonymi klauzulą „ZASTRZEŻONE”.
Oba te dokumenty zawsze występują razem, ponieważ się uzupełniają. Do każdego
zadania operacyjnego, zawartego w „Planie operacyjnego funkcjonowania (nazwa
instytucji) w czasie pokoju, podczas kryzysu oraz wojny” jest załączona karta realizacji
zadań operacyjnych, na której jest rozpisana szczegółowo procedura realizacji tego
zadania, wraz z jednostkami, z którymi należy bezwzględnie współdziałać lub
utrzymywać stały kontakt w trakcie realizacji tego zadania (np. z miejscowym Centrum
Zarządzania Kryzysowego).
Organizację pracy stałego dyżuru określa przełożony w rozporządzeniu: – czas pełnienia dyżuru przez jedną zmianę 12 godzin – zmiana o godz. 8.00 i
20.00 lub można czas pełnienia dyżuru wyznaczyć na 24 godziny – zmiana o godz.
8.00, – osobom wyznaczonym do pełnienia stałego dyżuru w danym dniu i po
jego zakończeniu zapewnić zwolnienie z wykonywania zadań służbowych, – starszy dyżurny po objęciu dyżuru składa ustny lub telefoniczny
meldunek Dyrektorowi lub wyznaczonej osobie o objęciu dyżuru (np. kierownikowi
SD), – skład osobowy stałego dyżuru w porze nocnej może odpoczywać na zmianę.
Sposób i czas odpoczynku reguluje starszy dyżurny. W przypadku nagłej choroby lub
innych okoliczności uniemożliwiających pełnienie dyżuru, należy natychmiast
powiadomić kierownika stałego dyżuru. Osoby pełniące służbę stałego dyżuru noszą
identyfikator z napisem STAŁY DYŻUR.
Organizacja miejsca pełnienia stałego dyżuru.
Miejsce pełnienia stałego dyżuru wyznacza kierownik stałego dyżuru.
Wyznaczone pomieszczenie powinno być na tyle duże, aby pomieściło podstawowe
wyposażenie, niezbędne do pracy obsady stałego dyżuru. Powinno tam być: – biurko / biurka; – szafa do przechowywania dokumentów niejawnych z klauzulą co najmniej
„ZASTRZEŻONE”;
Ponadto: – komputer; – drukarka; – telefon stacjonarny; – materiały piśmienne itp.
Na wyposażeniu może być również telewizor lub radio.
Na drzwiach pomieszczenia winno być umieszczone oznakowanie pokoju jako STAŁY
DYŻUR oraz wykaz osób uprawnionych do wejścia do tego pomieszczenia.
Pokój odpoczynku powinien posiadać: – łóżko polowe; – śpiwór lub posłanie.
Jeśli pokój odpoczynku oddalony jest od miejsca pełnienia służby, to powinien
być wyposażony również w telefon.
W pobliżu powinno być miejsce do utrzymania higieny osobistej.
Do czasu uruchomienia stałego dyżuru sygnały niejawne odbiera kierownik
jednostki organizacyjnej (prezes, dyrektor, naczelnik) w godzinach pracy. Po
otrzymaniu sygnału wzywa on kierownika stałego dyżuru z dokumentacją niejawną
stałego dyżuru. W „Planie operacyjnego funkcjonowania …” znajduje się tabela do
rozszyfrowania przychodzących, zaszyfrowanych sygnałów. Po rozszyfrowaniu
sygnału kierownik jednostki organizacyjnej przystępuje do realizacji otrzymanego
zadania lub zleca wyznaczonej osobie przekazanie sygnału do podległych instytucji.
Uruchomienie stałego dyżuru.
W zasadzie stały dyżur jest uruchamiany na polecenie wyższego przełożonego w
stanie gotowość obronnej państwa czasu kryzysu, zgodnie z ustaleniami zawartymi w
„Planie operacyjnego funkcjonowania…”
Stały dyżur może zostać uruchomiony : – przez telefon; – przez fax; – przez otrzymanie wiadomości na skrzynkę mailową; – bezpośrednie powiadomienie ustne lub pisemne przez posłańca.
Po otrzymaniu sygnału o uruchomieniu stałego dyżuru kierownik stałego dyżuru
wzywa pierwszą zmianę stałego dyżuru do objęcia dyżuru w wyznaczonym
pomieszczeniu. Powiadamia jednocześnie kolejne zmiany o uruchomieniu stałego
dyżuru i zleca przygotowanie się do objęcia pełnienia służby w podanym czasie. Po
wszczęciu procedury uruchomienia stałego dyżuru w danej instytucji kierownik stałego
dyżuru powinien udzielić szczegółowego instruktażu pierwszej zmianie obejmującej
służbę oraz kolejnym, przygotowującym się do jej objęcia. Powinien zapoznać osoby
wchodzące w skład stałego dyżuru z obowiązującymi procedurami w nowym systemie
pracy urzędu. Kierownik stałego dyżuru powinien każdorazowo przed objęciem służby
przypomnieć zasady pełnienia tej służby podczas codziennego instruktażu.
Podsumowanie
Stały dyżur jest służbą organizowaną w określonych instytucjach, na wszystkich
szczeblach (od centralnego aż po szczebel lokalny) w stanie stałej gotowości obronnej
państwa. Jest uruchamiany w gotowości obronnej państwa czasu kryzysu i działa
przez cały okres trwania wojny aż do odwołania. Jego działanie można porównać do
działania służby dyżurnej w wojsku lub określonych służb w sferze cywilnej (Policja,
Straż Pożarna, Straż Graniczna, Służba Celna itd.). Z chwilą jego uruchomienia bierze
on na siebie całodobowo przyjmowanie i ewentualne dalsze przekazywanie
napływających sygnałów od wyższych przełożonych oraz ich realizację. W godzinach
popołudniowych i nocnych stały dyżur obejmuje kierowanie instytucją w ramach
swoich kompetencji. W sprawach o wadze szczególnej powiadamia natychmiast
swoich przełożonych. Na wszystkich szczeblach działania stały dyżur musi być
operacyjnie powiązany z Centrum Zarządzania Kryzysowego na poziomie swojej
działalności, czyli np. szczebel wojewódzki z CZK Urzędu Wojewódzkiego, szczebel
powiatowy z CZK Urzędu Powiatowego (Starostwa) itd. W sytuacji kryzysu lub wojny
jest więc to bardzo ważny element kierowania działaniami państwa (całodobowo) na
poszczególnych szczeblach władzy, czy to rządowej, czy też samorządowej.
Dobre przygotowanie i systematyczne szkolenie Stałego Dyżuru daje gwarancję jego
poprawnego funkcjonowania z chwilą jego uruchomienia.
Dodaj komentarz
Musisz się zalogować, aby móc dodać komentarz.